Μέχρι το τέλος της εβδομάδας αναμένεται η πρώτη «αναγνωριστική» συνάντηση ανάμεσα στον Υπουργό Εργασίας και τους επικεφαλής των Θεσμών, στην οποία θα καθοριστεί η αφετηρία της διαπραγμάτευσης για τα εργασιακά. Μία από τις πιο κρίσιμες μάχες για την κυβέρνηση ξεκινά, με πολλά «αγκάθια» να έχουν ήδη στρωθεί στο δρόμο.
Κι ενώ οι επικεφαλής των Θεσμών αναμένεται να φτάσουν στην Αθήνα την Πέμπτη ή την Παρασκευή, η διαπραγμάτευση σε επίπεδο τεχνικών κλιμακίων έχει ήδη ξεκινήσει από τη Δευτέρα. Έτσι, άνοιξε τυπικά η «αυλαία» της δεύτερης αξιολόγησης, η οποία έχει οικονομικό στόχο την αποδέσμευση δόσης 6,1 δις ευρώ.
Ωστόσο, πέρα απ’ το οικονομικό σκέλος, για την κυβέρνηση τα πολιτικά διακυβεύματα της περιόδου που ξεκινά είναι ζωτικής σημασίας. Κατ’ αρχάς, αυτό που κύκλοι της κυβέρνησης φαίνεται να δηλώνουν σε όλους τους τόνους είναι η βούληση για το γρήγορο κλείσιμο αυτής της αξιολόγησης, εάν είναι δυνατόν μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου-αρχές Δεκεμβρίου, ώστε να ξεκινήσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα η συζήτηση για την απομείωση του χρέους. Υπ’ αυτό το πρίσμα, με την αξιολόγηση «τελειωμένη» γρήγορα, η κυβέρνηση βάζει ένα ισχυρό όπλο στη φαρέτρα της ώστε να διεκδικήσει από τους εταίρους την κατάθεση ενός συγκεκριμένου σχεδίου για το χρέος και συμφωνία επί αυτού. Και αυτό μάλλον παίρνει υπ’ όψιν τους πιο «δύσκολους» από τους πιστωτές.
Αλλά το δεύτερο πολιτικό διακύβευμα είναι εξ ίσου ισχυρό και αφορά την προσπάθεια να αποτραπεί η γνωστή απαίτηση των δανειστών για περαιτέρω απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων στην Ελλάδα, για την εφαρμογή κι άλλων νεοφιλελεύθερων μέτρων στο πεδίο της εργασίας. Αυτή η μάχη θα κρίνει σοβαρά τη σχέση της κυβέρνησης και του ΣΥΡΙΖΑ με την κοινωνία, καθώς θα δείξει πλέον χαρακτηριστικά εάν είναι δυνατόν να υπάρξει αποτροπή των σκληρών επιδιώξεων των δανειστών σε συνθήκες μνημονίου, σε ένα από τα πιο ευαίσθητα πεδία για την Αριστερά, αυτό των εργασιακών δικαιωμάτων. Δεν είναι τυχαίο πως η διαπραγμάτευση για τα εργασιακά απασχόλησε έντονα και το συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, χαρακτηριζόμενη από πολλούς ως «μητέρα των μαχών».
Σε πρώτη φάση, ένα από τα βασικά ζητήματα της πρώτης επερχόμενης συνάντησης μεταξύ της ηγεσίας του Υπουργείου Εργασίας και των εκπροσώπων των Θεσμών θα είναι ο καθορισμός της βάσης της διαπραγμάτευσης. Το αν δηλαδή οι συζητήσεις θα γίνουν στη βάση του πρόσφατου πορίσματος της Επιτροπής των ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων (όπως προβλέπει η συμφωνία της 16ης Ιουνίου 2016 με τους δανειστές) ή αν στη βάση της διαπραγμάτευσης θα μπουν κι άλλα ζητήματα (ή θα βγουν κάποια).
Επιτροπή «Σοφών», ομοφωνία και πλειοψηφία
Η περίφημη αυτή Επιτροπή των ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων ή Επιτροπή «Σοφών», συγκροτήθηκε σε συνεννόηση με τους δανειστές με στόχο να διερευνήσει τις «βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές» όσον αφορά τα εργασιακά. Με τη φράση αυτή εντός εισαγωγικών, περιγράφεται στο κείμενο του τρίτου μνημονίου η κατεύθυνση των αλλαγών που πρέπει να γίνουν στα εργασιακά. Αλλά οι «βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές» όπως και η λέξη «μεταρρύθμιση» είναι πλέον γενικά αποδεκτό πως αποκτούν διαφορετικό περιεχόμενο ανάλογα με την πολιτική/ιδεολογική ερμηνεία.
Πάντως, το πόρισμα που εξέδωσε η Επιτροπή Σοφών στέκεται σε γενικές γραμμές υπέρ των ελληνικών θέσεων, σε άλλες από αυτές ομόφωνα (απεργίες, lock out) και σε άλλες κατά πλειοψηφία (συλλογικές συμβάσεις).
Η ατζέντα της διαπραγμάτευσης
- Κατώτατος μισθός
Συμπιέστηκε ήδη πολύ τα προηγούμενα χρόνια, ειδικά με το δεύτερο μνημόνιο (Φεβρουάριος 2012). Τώρα είναι στα 586,08 ευρώ. Το ΔΝΤ ζητά την περαιτέρω μείωσή του.
Η κυβέρνηση διακηρύσσει ότι η άρνησή της σε αυτό αποτελεί κόκκινη γραμμή. Έχει στη φαρέτρα της το πόρισμα της Επιτροπής «Σοφών», στο οποίο ομόφωνα προκρίνεται η διαμόρφωση του κατώτατου μισθού μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων, μέσω διαπραγμάτευσης ανάμεσα στους κοινωνικούς εταίρους, κάτι με το οποίο φαίνεται να διαφωνεί κάθετα το ΔΝΤ.
Τα «κακά» σενάρια από την πλευρά των δανειστών, αφήνουν ανοιχτή την περαιτέρω μείωση του κατώτατου μισθού των 586,08 ευρώ μέσω της κατάργησης και των τελευταίων επιδομάτων.
Επίσης, το τελευταίο διάστημα άνοιξε η κουβέντα για τον ηλικιακό διαχωρισμό των εργαζόμενων (άνω/κάτω των 25 ετών) αλλά και για τον περίφημο «υποκατώτατο» μισθό. Σήμερα, για τους νέους έως 25 ετών ισχύει διαφορετικός κατώτατος μισθός στα 510,95 ευρώ. Στο τραπέζι της Επιτροπής «Σοφών» έπεσε η πρόταση να «φύγει» ο ηλικιακός διαχωρισμός και να καθιερωθεί ένας υποκατώτατος μισθός, ανεξαρτήτως ηλικίας, για την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας, ο οποίος να είναι 527,78 ευρώ τον πρώτο χρόνο (το 90% του κατώτατου των 586,08 ευρώ) και 556,78 ευρώ το δεύτερο χρόνο (το 95% του κατώτατου).
Όπως αφήνει να εννοηθεί το Υπουργείο Εργασίας, η πρόταση αυτή δεν υπάρχει στην ατζέντα της διαπραγμάτευσης.
Στο τελικό πόρισμα της Επιτροπής, υπογραμμίζεται ότι ο κατώτατος μισθός δεν πρέπει να συνδέεται με την ηλικία γιατί οι περισσότεροι νέοι σπουδάζουν περισσότερα χρόνια, ενώ θα διευκολύνει τη μετάβασή τους από την εκπαίδευση στην εργασία. Κι αυτή η θέση δίνει πάτημα σε αυτό που η κυβέρνηση προτίθεται να υποστηρίξει στη διαπραγμάτευση, την κατάργηση του ηλικιακού διαχωρισμού ως προς τον κατώτατο μισθό.
- Συλλογικές συμβάσεις
Η κυβέρνηση θα ζητήσει την επαναφορά τους. Πιο συγκεκριμένα, το μνημόνιο του 2012 καθιέρωσε το να υπερισχύουν οι επιχειρησιακές συμβάσεις έναντι των κλαδικών, ανεξάρτητα του αν είναι πιο ευνοϊκές για τους εργαζόμενους ή όχι (που συνήθως δεν είναι). Τώρα, η ελληνική πλευρά διεκδικεί την επαναφορά της αρχής της ευνοϊκής ρύθμισης, δηλαδή να υπερισχύουν οι κλαδικές έναντι των επιχειρησιακών αν είναι ευνοϊκότερες.
Επίσης, η κυβέρνηση θα διεκδικήσει την επαναφορά της επεκτασιμότητας, δηλαδή το να δεσμεύεται ο εργοδότης από μια συλλογική σύμβαση που έχει συναφθεί για τον κλάδο της επιχείρησής του.
Εδώ όμως η κυβέρνηση έχει απέναντί της όχι μόνο το ΔΝΤ αλλά και το ΣΕΒ, ο οποίος επιμένει στην επικράτηση των επιχειρησιακών συμβάσεων.
- Συνδικαλιστικός νόμος
Η κυβέρνηση φαίνεται ότι θεωρεί κόκκινη γραμμή την επαναφορά του προηγούμενου θετικού νομοθετικού πλαισίου για την απεργία, όπως για παράδειγμα την άρση του πλαισίου που «επιτρέπει» πιο εύκολα την επιστράτευση. Φαίνεται, επίσης, ότι δε συζητά την καθιέρωση του εργοδοτικού lock out, παρά το ότι το πλαίσιο του τρίτου μνημονίου ανοίγει το δρόμο γι’ αυτό και το ίδιο αποτελεί γνωστή θέση των δανειστών. Η Επιτροπή φαίνεται ότι υιοθετεί τις θέσεις της κυβέρνησης σε αυτά τα ζητήματα.
- Ομαδικές απολύσεις
Σε ό,τι αφορά τις ομαδικές απολύσεις, εκκρεμεί η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου που αναμένεται αρνητική για την κυβέρνηση καθώς προκρίνεται η αφαίρεση αρμοδιοτήτων από το κράτος (Υπουργός Εργασίας) αναφορικά με τον έλεγχο των απολύσεων. Στο τραπέζι, πάντως, βρίσκεται και η πρόταση της Επιτροπής «Σοφών» για την υιοθέτηση πιο «ευέλικτου», ήτοι μειωμένου, ωραρίου ως αντιστάθμισμα και προκειμένου να αποτραπούν οι απολύσεις, ενώ φαίνεται να συζητείται η καθιέρωση αντικινήτρων στους εργοδότες, να υπόκεινται δηλαδή σε διάφορες συνέπειες εάν προχωρούν σε απολύσεις.
Άλλα θέματα που μπαίνουν στη διαπραγμάτευση
Εκτός από τα εργασιακά, στην ατζέντα της επερχόμενης διαπραγμάτευσης περιλαμβάνονται τα δημοσιονομικά μεγέθη (νέος προϋπολογισμός, Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο 2016-2020 και πρωτογενή πλεονάσματα), οι αποκρατικοποιήσεις, η βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος (άνοιγμα επαγγελμάτων, φορολογία επιχειρήσεων, διαδικασία αδειοδότησης κλπ.), η συζήτηση για το νομοσχέδιο για τους εξωδικαστικούς συμβιβασμούς για τα «κόκκινα» επιχειρηματικά δάνεια κ.ά.
