Στις αρχές του 1962 η Chess κυκλοφορεί το «One Way Out», ένα τραγούδι που είχε ηχογραφήσει ο Sonny Boy Williamson τον Σεπτέμβριο της προηγούμενης χρονιάς. Εκτός από τον Sonny Boy στη φωνή και φυσαρμόνικα, έπαιζε ο Otis Spann πιάνο, ο Robert Jr. Lockwood και ο Luther Tucker κιθάρες, μπάσο o Willie Dixon και o Fred Below έπαιζε drums.
Το τραγούδι ήταν πρωτότυπη σύνθεση, δεν στηρίζονταν δηλαδή σε κάποιο προηγούμενο blues. Το θέμα του ήταν το αδιέξοδο του (τραγουδιστή και) παράνομου εραστή που εγκλωβίζεται σε ένα διαμέρισμα πάνω ορόφου και διαπιστώνει πως κάποιος άντρας στέκεται στην είσοδο της πολυκατοικία. Ίσως πρόκειται για τον σύζυγο… Δεν το διακινδυνεύει, μόνος σίγουρος δρόμος διαφυγής είναι το παράθυρο και ας πουν ότι θέλουν οι γείτονες για το θέαμα που θα παρουσιάζει φεύγοντας. Το θέμα είναι να την γλυτώσει τώρα και άλλη φορά δεν την ξαναπατάει.
Το τραγούδι είναι ένα σαρκαστικό σχόλιο πάνω στο αιώνιο θέμα των “παράνομων” σχέσεων. Από μουσικής απόψεως, έχει ένα τρελό ρυθμό, το πρώτο (ιδίως) σόλο του Sonny Boy στην φυσαρμόνικα είναι εκπληκτικό ρυθμικά και συνάμα πρωτότυπο, δηλαδή δεν αποτελεί παραλλαγή των φράσεων που τον είχαν κάνει διάσημο και που όλο και πιο συχνά επαναλάμβανε καθώς πέρναγαν τα χρόνια. Φωνητικά, υπάρχουν κάποια προβλήματα, αλλά ωχριούν μπροστά στην εκρηκτικότητα του κομματιού. Λόγω του φρενήρους ρυθμού του, το τραγούδι μόλις και μετά βίας φτάνει τα δύο λεπτά.
Το 1965 κυκλοφορεί το LP του Sonny Boy «The Real Folk Blues» (η Chess χρησιμοποίησε τον ίδιο γελοίο τίτλο – The Real Folk Blues – για να κυκλοφορήσει μεγάλους δίσκους πολλών καλλιτεχνών της. Το κίνημα της φολκ μουσικής είχε πάρει τα πάνω του στην Αμερική και προφανώς η λέξη folk μέσα στον τίτλο του άλμπουμ, πρόσθετε εμπορικά). Στον δίσκο περιέχεται μια καινούρια (του 1964) εκτέλεση του τραγουδιού, πιο αργή, πιο σοφιστικέ, με τον Buddy Guy στην κιθάρα. Η μελωδία είναι διαφορετική ωστόσο.
Θα ανοίξω μια παρένθεση να πω ότι αυτή πρέπει να είναι η εκτέλεση που εντυπωσίασε τους Allman Brothers Band, οι οποίοι έπαιζαν στα πρώτα τους χρόνια ζωντανά το τραγούδι, ενώ το συμπεριέλαβαν και στον δίσκο τους «Eat A Peach» (1972), που γνώρισε τεράστια επιτυχία. Οι Alman Brothers συνέβαλαν ουσιαστικά στο να γίνει γνωστό το τραγούδι και σε νεότερα (ηλικιακά) ακροατήρια.
Εδώ, μια διαφορετική ζωντανή εκτέλεση του τραγουδιού από τους Allman Brothers, την ίδια περίπου εποχή:
Κλείνω την παρένθεση και γυρίζω πίσω στο 1965, όταν κυκλοφόρησε η δεύτερη εκτέλεση του τραγουδιού απ τον Sonny Boy Williamson. Συγχρόνως, κυκλοφορεί μια ηχογράφηση του «One Way Out» από τον Elmore James, που είχε γίνει στην Νέα Υόρκη, λίγους μήνες πριν την πρώτη ηχογράφηση του Sonny Boy! H εκτελεστική προσέγγιση είναι διαφορετική, αλλά οι στίχοι είναι ίδιοι. Μουσικά, το κομμάτι είναι μάλλον αδιάφορο, μια υποσημείωση στην δισκογραφία του Elmore James. Ωστόσο, πρόκειται για την πρώτη (χρονολογικά) ηχογράφηση του κομματιού, ενός κομματιού που είχε μέχρι τότε συνδεθεί αποκλειστικά με τον Sonny Boy Williamson.
Εδώ ο Elmore James:
Για να μπερδευτούν ακόμα περισσότερο τα πράγματα, το τραγούδι έγινε r&b επιτυχία το 1965 από κάποιον G.L. Crockett με τον τίτλο «It's A Man Down There»
Για την ιστορία, το 1987, όταν κυκλοφόρησε ένα κουτί με έξι δίσκους ηχογραφήσεων του Sonny Boy Williamson στην Chess (που, φοιτητές τότε με τον αδερφό μου, χρεωθήκαμε για να το πάρουμε), είδα ότι είχε γίνει και μια άλλη ηχογράφηση του τραγουδιού το 1963, πάλι με τον Buddy Guy στην κιθάρα και με στοιχειώδη συνοδεία πνευστών.
Το κουτί με τους δίσκους βινυλίου στο οποίο αναφέρθηκα και η αντίστοιχη έκδοση με τα CD, που αγόρασα αργότερα
Από μουσική άποψη, αυτή η δεύτερη (και ανέκδοτη μέχρι το 1987) εκτέλεση, βρίσκεται ενδιάμεσα στις άλλες δύο, αλλά πιο κοντά στην τρίτη, και βρίσκεται εδώ:
Τελικά, ποιος έγραψε το τραγούδι;
Ο αναφερόμενος σαν συνθέτης στα δισκάκια της εποχής, δεν βοηθάει. Στην ηχογράφηση του Elmore James συνθέτης εμφανίζονται οι Marshall Sehorn και Elmore James. Ο πρώτος όμως δεν ήταν παρά ο παραγωγός δίσκων της εταιρίας, και ήταν κοινή πρακτική να μπαίνει κάποιο όνομα ανθρώπου της εταιρίας στην σύνθεση, για να μην καρπώνεται ο καλλιτέχνης όλα τα έσοδα των πνευματικών δικαιωμάτων. Στις ηχογραφήσεις του Sonny Boy Williamson, εμφανίζεται ο ίδιος ως συνθέτης. Και στις εκτελέσεις τρίτων, εμφανίζονται συχνά όλοι σαν συνθέτες! Άρα;
Προσωπικά, είμαι σίγουρος ότι το τραγούδι είναι του Williamson. Ο Sonny Boy έγραψε πολλά πρωτότυπα τραγούδια. Ασχολήθηκε με εντελώς καθημερινά θέματα (αντίθετα από ότι νόμιζα πιτσιρικάς, τα blues δεν είναι τραγούδια διαμαρτυρίας, αλλά τραγούδια καταγραφής της καθημερινότητας), αλλά με εντελώς διαφορετικό τρόπο από ότι μέχρι τότε. Τα κλασσικά blues ξεκινάνε με στιχουργικά κλισέ όπως "η γυναίκα μου με παράτησε, για κάποιον άλλον μ' άφησε" ή "είμαι μόνος και κρυώνω και πεινάω, θα πεθάνω" κλπ, κλπ. Τα τραγούδια του Sonny Boy δεν έχουν τέτοια κλισέ. Είναι μεν εντελώς βιωματικά, αλλά στιχουργικά χαρακτηρίζονται από ευρηματικότητα, φαντασία και χιούμορ (στα όρια του κυνισμού μερικές φορές) τόσο στις εκφράσεις, όσο και στην περιγραφή των καταστάσεων. Όπως κι εδώ. Επιπλέον, το θέμα των γειτόνων και του κουτσομπολιού έχει ξαναχρησιμοποιηθεί απ τον ίδιο.
Ο Elmore James, αντίθετα, ελάχιστους πρωτότυπους στίχους έγραψε. Και όταν το έκανε, ακολούθησε την πεπατημένη. Θεωρώ αδύνατο να έχει γράψει αυτός το τραγούδι. Τότε όμως, πως έγινε και το ηχογράφησε πρώτος;
Williamson και James κάθε άλλο παρά άγνωστοι ήταν μεταξύ τους. Στις αρχές του πενήντα, πριν ανεβούν βόρεια, ήταν και οι δύο στο Χιούστον και ηχογραφούσαν στην ίδια εταιρία, την “Trumpet” της Lillian McMurray. Μάλιστα, στην πρώτη ηχογράφηση του «Dust Μy Βroom» από τον Elmore James, φυσαρμόνικα παίζει ο Sonny Boy. Ο τελευταίος, ήταν ήδη γύρω στα πενήντα. Θα είχε σίγουρα φτιάξει τα περισσότερα (αν όχι όλα) απ τα τραγούδια που ηχογράφησε αργότερα για την Chess. Πιθανότατα λοιπόν να είχαν παίξει οι δυο τους το τραγούδι από εκείνα τα χρόνια.
Αξιοσημείωτο είναι ακόμα ότι ο Sonny Boy Williamson ηχογράφησε το «One Way Out» σε τρεις διαφορετικές επισκέψεις του στο στούντιο. Δεν συνήθιζε να ηχογραφεί περισσότερες από μια φορά κάθε του τραγούδι, πόσο μάλλον τρεις. Θέλω λοιπόν να πιστεύω ότι όχι μόνο το έγραψε, αλλά ήταν και από τα αγαπημένα του. Τελειώνοντας λοιπόν, πιστεύω ότι μπορούμε με ασφάλεια να αφαιρέσουμε το ερωτηματικό από τον τίτλο.
