Έφυγε ο μεγάλος λογοτέχνης, σκηνοθέτης, ηθοποιός, θιασάρχης Ντάριο Φο λόγω πνευμονίας 12 μέρες μετά την εισαγωγή του στο νοσοκομείο. Η απώλεια είναι βαριά, αλλά το πλούσιο έργο του δεν μπορεί να χαθεί. Ήταν ένας καλλιτέχνης με πολιτική δράση, η οποία ήταν φανερή και στο έργο του, που πολλές φορές λογοκρίθηκε και πολεμήθηκε τόσο από το ιταλικό κράτος όσο και από την καθολική εκκλησία. Ωστόσο ο ίδιος ποτέ δεν περιόρισε την κριτική του ματιά. Ούτε και μετά την απαγωγή και τον βιασμό της συζύγου και συνεργάτιδάς του Φράνκα Ράμε.
Είναι αυτός ο ευθύς αντισυμβατικός λόγος που τον έκανε αγαπητό στο κοινό και που του χάρισε… δύο Νόμπελ. Το πρώτο του απονεμήθηκε με τον συνηθισμένο τρόπο και με την εξής αιτιολογία: «Το βραβείο Νόμπελ, απονέμεται στον Ντάριο Φο, γιατί, μαζί με τη Φράνκα Ράμε, ηθοποιό και συγγραφέα, συνεχίζοντας την παράδοση των μεσαιωνικών giullari, περιγελά και καυτηριάζει την εξουσία, αποκαθιστώντας έτσι την αξιοπρέπεια των καταπιεσμένων ταπεινών ανθρώπων...» Το… δεύτερο ήρθε πολύ πρόσφατα με την απαγόρευση των έργων του (όπως και των έργων του Μπέρτολτ Μπρεχτ, του Ουίλιαμ Σαίξπηρ και του Αντον Τσέχοφ) στην Τουρκία, κάτι που ο ίδιος θεώρησε αντίστοιχο ενός δεύτερου Νόμπελ.
Έτσι αντιμετώπιζε την κρατική επιθετικότητα και αυτό ήταν το έργο του. Το 2013 έγραψε το μήνυμα παγκόσμιας ημέρα θεάτρου. Κατέληγε στα παρακάτω λόγια «Επομένως η μοναδική λύση για την κρίση είναι να ελπίζουμε ότι το μεγάλο κυνήγι μαγισσών οργανώνεται εναντίον μας και ιδιαίτερα ενάντια στους νέους ανθρώπους που επιθυμούν να διδαχθούν την τέχνη του θεάτρου: μια νέα διασπορά Κωμικών, δημιουργών του θεάτρου, οι οποίοι μέσα από αυτό τον περιορισμό θα δημιουργήσουν αφάνταστα οφέλη για μια νέα εκπροσώπηση.»
Ο Φο έπαιρνε την καθημερινότητα των καταπιεσμένων και την έκανε θέατρο μέσα από παραστάσεις που απευθύνονταν στους καταπιεσμένους. Χειριζόταν την αλήθεια με θάρρος. Την έφερνε μπροστά μας αιφνιδιαστικά μέσα από το στόμα αντισυμβατικών χαρακτήρων και με πολύ χιούμορ. Το έργο του κουβαλούσε στοιχεία από την commedia dell arte, που σ’ αυτό το μήνυμα για την παγκόσμια μέρα θεάτρου αντιμετωπίζεται ως πρότυπο επαναστατικού λόγου, και παρέμενε πάντα λαϊκό και ευφυές. Μια χαρακτηριστική στιγμή αυτής της διάστασης της καλλιτεχνικής του δράσης θα λέγαμε πως είναι το Μύστερο Μπούφο, ένα θεατρικό έργο μονολόγων που αναμειγνύει τα σύγχρονά του προβλήματα με μεσαιωνικά έργα.
Η συμβολή του ήταν μεγάλη στον κόσμο της τέχνης αλλά ταυτόχρονα ήταν και μια πολιτική πράξη. Με το έργου και όχι μόνο πήρε θέση ενάντια στο Φασισμό και άλλα ιταλικά και παγκόσμια πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ότι το 1971 ανέβασε το Φενταγίν για την κατάσταση στην Παλαιστίνη με ηθοποιούς στελέχη της PLO και ότι από το 1971 ως το 1985 στήριξε οικονομικά απεργιακές κινητοποιήσεις στην Ιταλία.
Οι Έλληνες θεατές τον έχουν αγαπήσει μέσα από τα θεατρικά του έργα, που σίγουρα θα συνεχίσουμε να βλέπουμε. Ενδεικτικά αναφέρουμε το «Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω!» και το «Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού».
