Λίγους μόλις μήνες πριν εργαζόταν ως αγγειοχειρουργός στον «Ευαγγελισμό». Τώρα, ο Κώστας Αντωνόπουλος, 38 χρονών, είναι ένας ακόμη νέος επιστήμονας που τον «χαίρεται» μια άλλη χώρα. Εργάζεται πλέον στο King’s College Hospital του Λονδίνου, με τη σύζυγό του και το παιδί του να παραμένουν στην Αθήνα. Έχει πάντα στο μυαλό του την επιστροφή, όταν υπάρξουν οι προϋποθέσεις…
Περίπου 500.000 Έλληνες έφυγαν από τη χώρα την περίοδο 2008 – 2016 για να αναζητήσουν εργασία σε άλλες χώρες, σύμφωνα με έρευνα της ICAP People Solutions που δημοσίευσε τρεις μέρες πριν η εφημερίδα Καθημερινή.
Στην έρευνα συμμετείχαν 1.268 Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό (έναντι 853 πέρυσι), εκ των οποίων η πλειονότητα –το 68%- είναι έως 35 ετών, χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις και με υψηλή εξειδίκευση.
Ο Κώστας Αντωνόπουλος, όμως, έχει οικογένεια, η οποία έμεινε πίσω στην Ελλάδα. Μέχρι το Μάρτιο, εργαζόταν ως αγγειοχειρουργός στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός». Τώρα μετακόμισε στην Αγγλία, όπου εργάζεται στην ίδια ειδικότητα σε ένα απ’ τα μεγαλύτερα νοσοκομεία του Λονδίνου.
Κωνσταντίνε, πού ζεις και εργάζεσαι αυτή τη στιγμή;
Αυτή τη στιγμή εργάζομαι ως Senior Clinical Fellow in Vascular Surgery στην Αγγειοχειρουργική Κλινική του Νοσοκομείου King’s College Hospital NHS του Λονδίνου.
Πού ζούσες και εργαζόσουν όταν ήσουν στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα τελείωσα την ειδικότητα της Αγγειοχειρουργικής στην Πανεπιστημιακή Αγγειοχειρουργική Κλινική του «Αττικού» Νοσοκομείου και στη συνέχεια εργάστηκα για ένα έτος ως επικουρικός αγγειοχειρουργός στην Κλινική «Θώρακα-Καρδιάς-Αγγειών» του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός».
Τι είναι αυτό που σε ώθησε να φύγεις από την Ελλάδα;
Θεωρώ ότι για το σύγχρονο γιατρό είναι πλέον τελείως απαραίτητη η εμπειρία και η μετεκπαίδευση σε ένα «μεγαλύτερο» σύστημα υγείας από πλευράς υποδομών. Η ευκαιρία αυτή σου δίνει τη δυνατότητα να βρεθείς πιο κοντά στο πρωτογενές υλικό των εξελίξεων, να δεις από διαφορετική οπτική γωνία όσα θεωρούσες μέχρι στιγμής δεδομένα και να διευρύνεις τους ορίζοντές σου μέσα από την επικοινωνία με ένα ευρύτερο ιατρικό και πολιτισμικό περιβάλλον.
Πώς είναι η ζωή σου στην Αγγλία όσο διάστημα είσαι εκεί; Τι είναι αυτό που σε δυσκολεύει περισσότερο αλλά και τι είναι αυτό που σου αρέσει πιο πολύ στη χώρα που βρίσκεσαι;
Η αρχική περίοδος μετάβασης από το ελληνικό σύστημα υγείας στο βρετανικό είναι δύσκολη. Ακόμα και αν η ιατρική είναι παντού ενιαία, η άσκησή της πολλές φορές διαφέρει από χώρα σε χώρα. Ξεκινώντας από τα απλά προαπαιτούμενα, όπως το ότι πρέπει πολύ γρήγορα να συνηθίσεις τους χώρους του νοσοκομείου, να προσαρμοστείς στο ωρολόγιο πρόγραμμα της Κλινικής, να μάθεις να χειρίζεσαι γρήγορα και αποτελεσματικά τα υπολογιστικά συστήματα, μέχρι το να μπορείς να συνεννοείσαι επαρκώς με τους ασθενείς, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, απαιτεί να αφιερώσεις επιπλέον προσωπικό χρόνο.
Οι δυσκολίες αυτές ξεπερνιούνται σταδιακά και μετά από το αρχικό μεταβατικό στάδιο, πρέπει να αναπτύξεις διαύλους επικοινωνίας με τους συναδέλφους σου. Αυτό θα καταστήσει τη δουλειά σου πιο αποτελεσματική και θα σου επιτρέψει να ενσωματωθείς πιο γρήγορα στο σύστημα. Βέβαια, δεν είναι πάντα εύκολο, γιατί στο εξωτερικό, όπως και στην Ελλάδα, οι διαφορετικές προσωπικότητες των συναδέλφων σου πολλές φορές απαιτούν διαφορετικούς χειρισμούς. Αυτό είναι ένα στάδιο απαραίτητο όμως, γιατί μεγάλο κομμάτι της καθημερινή ιατρικής σε όλα τα συστήματα βασίζεται στις διαπροσωπικές σχέσεις. Όταν το ξεπεράσεις και αυτό το στάδιο, τότε απομένει να αντιληφθείς τη διαφορετικότητα στις καθημερινές ιατρικές πρακτικές και να τις αφομοιώσεις. Έπειτα, νομίζω μπορείς να θεωρείς το εαυτό σου μέρος του συστήματος και να χρησιμοποιήσεις την προσωπικότητά σου και τις ιδιαίτερες κλίσεις σου στο να εξυπηρετήσεις καλύτερα το ιατρικό σύστημα που εργάζεσαι και να βελτιωθείς ως γιατρός. Δυστυχώς, πολλές φορές τα παραπάνω στάδια δεν είναι διακριτά και πρέπει παράλληλα να επενδύσεις προσωπικό χρόνο και κόπο για να υπερπηδήσεις τα εμπόδια του «πρωτοεμφανιζόμενου».
Αυτό που νομίζω είναι το δυσκολότερο κομμάτι είναι όταν η οικογένειά σου παραμένει στην Ελλάδα. Όσο συγκεντρωμένος και να είσαι, ένα κομμάτι του μυαλού σου είναι πάντα εκεί και στην περίπτωση των παιδιών, πάντα θα ψάχνεις λίγο χρόνο να μιλήσεις μαζί τους, να τα δεις στο skype να παίζουν, να μένεις με την ψευδαίσθηση ότι είσαι και εσύ εκεί και δεν χάνεις αυτές τις στιγμές που μεγαλώνουν μακριά σου. Παρηγορείσαι όμως από το γεγονός ότι εξελίσσεσαι ως επαγγελματίας και ότι αυτό θα σου προσφέρει τη δυνατότητα να τους προσφέρεις μια καλύτερη εκπαίδευση και ένα καλύτερο μέλλον. Και αυτό το παιχνίδι του μυαλού συνεχίζεται κάθε μέρα.
Αυτό που απολαμβάνεις περισσότερο είναι η ευκολία των παροχών, οι πλούσιες υποδομές και το γεγονός ότι μπορείς ευκολότερα να κάνεις τη δουλειά σου, μεγιστοποιώντας το όφελος για τον ασθενή. Η καθημερινότητα μου εδώ αφορά αμιγώς ιατρικά θέματα, ακριβώς επειδή υπάρχει το κατάλληλο προσωπικό να ασχοληθεί με τα υπόλοιπα.
Ο Κώστας Αντωνόπουλος
Στη δουλειά σου, υπάρχουν και άλλοι συνάδελφοί σου από άλλες χώρες; Πώς είναι το κλίμα στην Αγγλία απέναντι σε έναν άνθρωπο από ξένη χώρα που ζει και εργάζεται εκεί;
Στη δουλειά μου υπάρχουν συνάδελφοι από όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου. Η χώρα αυτή, μην ξεχνάμε, έχει στηριχθεί στα «ξένα χέρια» για να αναπτυχθεί και έχει αποδεχθεί και αφομοιώσει τη διαφορετικότητα του πληθυσμού της. Θα έλεγα ότι από τους ντόπιους υπάρχει μια ήπια αίσθηση ανωτερότητας σε σχέση με τους αλλοδαπούς, αλλά μέχρι στιγμής δεν μπορώ να πω ότι έχω δει σημάδια ρατσισμού ή συμπεριφορών που να ενοχλούν όσους προέρχονται από άλλες χώρες. Ασφαλώς, όταν πρωτοεμφανίζεσαι σε ένα τέτοιο σύστημα πρέπει να κάμψεις την αρχική επιφυλακτικότητα των συναδέλφων σου, χρησιμοποιώντας την εργατικότητα και τον επαγγελματισμό σου.
Τα σχέδιά σου για το μέλλον; Υπάρχει κάπου στον ορίζοντα η επιστροφή στην Ελλάδα και ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να γίνει αυτό;
Η Ελλάδα διανύει μια περίοδο δύσκολη οικονομικά και νομίζω και κοινωνικά. Προσπαθεί να επαναπροσδιορισθεί, να κρατήσει τον χαρακτήρα της και να παραμείνει ανεξάρτητη, αλλά παράλληλα να μπορέσει να ικανοποιήσει τους χρηματοδότες της για να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της. Οι ισορροπίες είναι δύσκολες. Η επιστροφή στην Ελλάδα είναι πάντα στο μυαλό μου, γιατί θεωρώ ότι η χώρα μας αυτή τη στιγμή έχει τη μεγαλύτερη ανάγκη για υποστήριξη. Νομίζω ότι η πιο σημαντική προϋπόθεση επαναπατρισμού για τους επιστήμονες του εξωτερικού είναι η ύπαρξη εργασίας στην Ελλάδα που να μπορεί να τους προσφέρει τη δυνατότητα να ασκήσουν το επάγγελμα τους με αξιοπρέπεια και παραγωγικότητα.
Τα τελευταία χρόνια της κρίσης, βρίσκεται σε εξέλιξη ένα μεγάλο κύμα φυγής νέων επιστημόνων από την Ελλάδα στο εξωτερικό. Ποια είναι η άποψή σου για αυτό το φαινόμενο; Ποια είναι τα βασικά αίτιά του;
Πράγματι, τα τελευταία χρόνια λαμβάνει χώρα μια μαζική φυγή στο εξωτερικό που έχει φτάσει περίπου το μισό εκατομμύριο. Είναι λυπηρό για τη χώρα μας να επενδύει χρήμα και τεχνογνωσία για να εκπαιδεύσει επιστήμονες και στη συνέχεια να τους «χάνει» στο εξωτερικό.
Θεωρώ ότι ο βασικός λόγος είναι η ανεργία. Είναι πραγματικά καταστροφικό ένας νέος που έχει αφιερώσει χρόνια σε σπουδές ή πρακτική εξάσκηση να μην μπορεί να εφαρμόσει τις γνώσεις και την εμπειρία του προκειμένου αφενός να είναι παραγωγικός και αφετέρου να μπορέσει να συντηρήσει την οικογένειά του. Η οικονομική ύφεση συντηρεί την ανεργία, που αυξάνει το φαινόμενο «brain drain», το οποίο με τη σειρά του είναι σημαντικός παράγοντας συντήρησης της ύφεσης. Οι Έλληνες συνάδελφοί μου που εργάζονται στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά υψηλού επιπέδου, μην ξεχνάμε ότι καθημερινά ασκούν το επάγγελμά τους υπό αντίξοες συνθήκες και παρόλα αυτά καταφέρνουν να δημοσιεύουν διεθνείς εργασίες, να κάνουν ομιλίες σε σημαντικά συνέδρια και να παρουσιάζουν πλούσιο κλινικό και επιστημονικό έργο. Θεωρώ ότι αυτό που μας κάνει μοναδικούς είναι το «μεράκι» και το κίνητρο να εξελιχθούμε. Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι αν μπορέσει η χώρα να δημιουργήσει ένα κατάλληλο εργασιακό περιβάλλον όχι μόνο θα σταματήσει το φαινόμενο «brain drain», αλλά θα υπάρξει και μαζικό κύμα επαναπατρισμού. Θεωρώ ότι ο Έλληνας είναι στενά δεμένος με την πατρίδα του και ότι χρειάζεται πραγματικά μια μικρή αφορμή για να αφήσει ακόμα και μια «στρωμένη» δουλειά προκειμένου να επιστρέψει. Βέβαια, την αφορμή αυτή μένει να την δούμε να υλοποιείται.
Θεωρείς ότι πέρα από τα οικονομικά αίτια για το φαινόμενο αυτό, υπάρχουν και πολιτικά; Όλα τα προηγούμενα χρόνια, υπήρχαν πράγματα που δεν έπρεπε να γίνουν στην Ελλάδα ή πράγματα που δεν έγιναν ενώ θα έπρεπε;
Η οικονομική διαχείριση ενός κράτους βασίζεται σε πολιτικό σχεδιασμό. Πολλές φορές η οικονομική κατάρρευση είναι το αποτέλεσμα πολιτικής αποτυχίας. Συνεπώς πιστεύω ότι αν μιλάμε για οικονομική δυσπραγία αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, θα πρέπει να θεωρούμε ότι οι πολιτικές πρακτικές του παρελθόντος δεν κατάφεραν να συντηρήσουν την ισορροπία. Όπως και ένας ενήλικας στην ηλικία των 50 δεν σκέφτεται όπως όταν ήταν 30 ή ακόμα όταν ήταν 18 ετών, με την ίδια λογική η πολιτική σκέψη στην Ελλάδα πρέπει να ωριμάσει. Μην ξεχνάμε όμως ότι η πολιτική σκέψη ενός κράτους δεν είναι παρά η συνισταμένη της σκέψης των πολιτών της. Συνεπώς, θεωρώ ότι ο καθένας από εμάς πρέπει να επαναπροσδιορίσει τις πρακτικές του και να λειτουργήσει μέσα σε ένα πλαίσιο που σταδιακά θα επαναφέρει την Ελλάδα στη θέση που της αξίζει.
