Ο Παναγιώτης Κονδύλης είναι υποψήφιος διδάκτωρ Χημείας στο πανεπιστήμιο της Ιντιάνα στο Μπλούμινγκτον, στις μεσοδυτικές ΗΠΑ. Λίγες μέρες πριν, μετά την υπογραφή του γνωστού διατάγματος Τραμπ για τον περιορισμό παροχής visa, ένα «ραβασάκι» έφτασε στο mail του από το πανεπιστήμιο, που τον ενημέρωνε για την αυστηροποίηση των κανόνων. Ο Παναγιώτης μιλά για το πώς βιώνει την τελευταία περίοδο, για τους ανθρώπους στους οποίους «μιλά» ο Τραμπ, για το πώς βλέπει να διαμορφώνεται η σχέση της Αμερικής με την Ευρώπη…
Παναγιώτη, πριν λίγες ημέρες, μετά την υπογραφή του γνωστού διατάγματος Τραμπ για τον επαναπροσδιορισμό του καθεστώτος παροχής visa, έλαβες ένα σημείωμα από αρμόδια υπηρεσία του πανεπιστημίου που σε ενημέρωνε για τα «νέα δεδομένα». Θες να μας μιλήσεις λίγο γι’ αυτό;
Ναι, επρόκειτο για μια ενημέρωση του Πανεπιστημίου σε σχέση με το διάταγμα του Τραμπ που αφορά στην παροχή βίζας. Η διαδικασία δεν αλλάζει δραματικά για την πλειονότητα των περιπτώσεων. Πλέον, ανεξαρτήτως του τύπου βίζας, όλοι οι αιτούντες θα πρέπει να πηγαίνουν στην αμερικανική πρεσβεία για συνέντευξη. Το σοκαριστικό κομμάτι, ωστόσο, αφορά στην απαγόρευση εισόδου στη χώρα των κατοίκων μουσουλμανικών χωρών για 90 ημέρες. Το ενδιαφέρον είναι ότι Ιρανοί συμφοιτητές μου έλεγαν ότι ακόμα επί προεδρίας Ομπάμα η έκδοση αμερικάνικης φοιτητικής βίζας – και πάντα μονοετούς διάρκειας – ήταν μια εξαιρετικά πολύπλοκη και χρονοβόρα διαδικασία για αυτούς, κάτι που καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολο το να πάνε διακοπές στη χώρα τους. Η μεγάλη διαφορά έγκειται ασφαλώς στον πολιτικό συμβολισμό. Είναι διαφορετικής φύσης πρόβλημα η μεγάλη γραφειοκρατία σε σύγκριση με το πολιτικό μήνυμα της απαγόρευσης εισόδου.
Σε σύνδεση με τις άλλες μέχρι τώρα κινήσεις του νέου προέδρου, είναι σαφές ότι πρόκειται για την εμφατική διάψευση όσων προεκλογικά πίστευαν ότι ο Τραμπ ήταν απλώς ένας λαϊκιστής, όχι αρκετά ακραίος για να εφαρμόσει τις προεκλογικές του δεσμεύσεις. Τα πρώτα διατάγματα που αφορούν στην κατάργηση του δημόσιου συστήματος υγείας του Ομπάμα (Obamacare), την κατασκευή του τοίχους με το Μεξικό, την απαγόρευση των εκτρώσεων, την απαγόρευση εισόδου στους κατοίκους μουσουλμανικών περιοχών καθιστούν ξεκάθαρο πως ο Τραμπ δεν είναι απλά ένας διασκεδαστής-λαϊκιστής, αλλά ακροδεξιός που δηλώνει έτοιμος να εφαρμόσει ό,τι ακριβώς υποσχέθηκε.
Το mail που έστειλε το πανεπιστήμιο στον Παναγιώτη.
Βλέπεις κάποια άλλη αλλαγή σε θεσμικό επίπεδο αναφορικά με τους ξένους φοιτητές;
Όχι ακόμα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει στο μέλλον, από τη στιγμή που η Αμερική και ο κόσμος γενικότερα συντηρητικοποιούνται. Το εντυπωσιακό στο συγκεκριμένο διάταγμα είναι η ταχύτητα με την οποία η θεσμική αλλαγή συνέβη, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι ΗΠΑ αποτελούν μια εξαιρετικά γραφειοκρατική χώρα. Το τμήμα του Πανεπιστημίου που μας ενημέρωσε για τις αλλαγές στη βίζα, μας είχε στείλει ένα καθησυχαστικό e-mail αμέσως μετά τις εκλογές και τη νίκη του Τραμπ. Στο e-mail αυτό μας ανέφεραν ότι η αμερικάνικη πολιτική έχει συνέχεια, οι αλλαγές στη μεταναστευτική πολιτική απαιτούν χρόνο, κ.λπ. Τελικά, όταν υπάρχει πολιτική βούληση ακόμα και τέτοιου τύπου αλλαγές μπορεί να επιταχυνθούν. Προφανώς, πάντως, όλοι έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι οι αλλαγές στη βίζα είναι απλώς ένας προάγγελος.
Ποιο είναι το κλίμα τις τελευταίες ημέρες στην περιοχή που μένεις; Την προηγούμενη περίοδο, βγαίνοντας εκτός campus (πανεπιστημιακής κοινότητας), πώς ήταν οι συμπεριφορά απέναντι σε ανθρώπους ξένης καταγωγής;
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταλάβεις το γενικότερο κλίμα στην Αμερική χρησιμοποιώντας ως κριτήριο τις πανεπιστημιουπόλεις. Για τους Αμερικάνους – και σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους – οι πόλεις συμβολίζουν το κέντρο κινδύνων και άσχημων επιρροών, για αυτό και τα περισσότερα πανεπιστήμια είναι απομονωμένα σε επαρχιακές περιοχές. Συγκεκριμένα, το πανεπιστήμιο της Ιντιάνα στο Bloomington αποτελεί ένα αρκετά προοδευτικό κέντρο σε μια εξαιρετικά συντηρητική Πολιτεία (αυτήν της Ιντιάνα) και σε μια εξαιρετικά συντηρητική περιοχή της Αμερικής (Μεσοδυτικές ΗΠΑ). Συνεπώς, τα πανεπιστήμια λειτουργούν ως γυάλες.
Πώς θεωρείς ότι διαμορφώνονται οι τάσεις μέσα στην αμερικανική κοινωνία σε σχέση με την πολιτική Τραμπ για τις εισόδους προσφύγων και μεταναστών; Βλέπεις να παρατάσσονται αντίπαλα στρατόπεδα;
Στην Αμερική και ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα προφανώς υπάρχουν και αντιδράσεις και διαμόρφωση πολιτικών «στρατοπέδων». Έχει ενδιαφέρον το πώς ακριβώς οι πιέσεις θα λειτουργήσουν στο εσωτερικό του ίδιου του Ρεπουμπλικανικού κόμματος. Ο Τραμπ θα αναγκαστεί να περάσει μεταρρυθμίσεις από το Κογκρέσο και παρά το γεγονός ότι το Ρεπουμπλικανικό κόμμα περιλαμβάνει ακραίες φωνές, είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι πολιτικές Τραμπ θα δημιουργήσουν αντιδράσεις. Παρά τις αντιδράσεις, βέβαια, το απογοητευτικό είναι ότι ο Τραμπ εκλέχτηκε υποσχόμενος αυτές ακριβώς τις αλλαγές και χρησιμοποιώντας αυτή τη ρητορική.
Πιστεύεις ότι οι κοινωνικές κινητοποιήσεις θα συνεχιστούν και θα ενταθούν την επόμενη περίοδο;
Αυτό θα εξαρτηθεί από την αποτελεσματικότητά τους. Τα κινήματα για να υπάρχουν πρέπει να πετυχαίνουν νίκες. Σαφώς, ελπίζω ότι θα συνεχιστούν και ενταθούν.
Σε ποιους ανθρώπους «μίλησε» και «μιλά» ο Τραμπ; Έχεις κάποιο παράδειγμα από δικές σου κοινωνικές συναναστροφές;
Αυτή είναι εξαιρετικά καλή ερώτηση και εξαιρετικά δύσκολο να απαντηθεί. Το κομμάτι που υποστήριξε τον Μπέρνι Σάντερς προεκλογικά υποστηρίζει ότι ο Τραμπ μιλάει στα φτωχοποιημένα κομμάτια της αμερικανικής κοινωνίας. Εν ολίγοις, στο κομμάτι του πληθυσμού που όντας κουρασμένο και απηυδισμένο από τις ελίτ, αναζητά μια αντισυμβατική διέξοδο. Ωστόσο, αυτή η ανάγνωση στερείται αλήθειας. Ο Τραμπ σαφέστατα «μιλάει» κυρίως στον λευκό, άντρα ψηφοφόρο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να διεμβολίσει άλλα ακροατήρια. Η ψήφος στον Τραμπ είχε σαφή σεξιστικά, εθνικιστικά, ρατσιστικά και ξενοφοβικά χαρακτηριστικά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ ξεκίνησαν ως μια αποικία-αυτοκρατορία λευκών και η μάχη για την ηγεμονία σε αυτές συνεχίζει.
Οπότε, σαφέστατα η διεύρυνση των ανισοτήτων στην αμερικανική κοινωνία γεννάει συντηρητικά αισθήματα και αποτελεί αιτία στροφής προς τον Τραμπ, αλλά από την άλλη αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για τον κόσμο που ψήφισε τον Τραμπ. Θα ήταν λαϊκισμός αν λέγαμε ότι οι Αμερικάνοι απλώς παράβλεψαν τον απεχθή, σεξιστικό, ξενοφοβικό και ρατσιστικό λόγο του Τραμπ, που ήταν το κύριο κομμάτι της προεκλογικής του ατζέντας.
Πώς βλέπεις να διαμορφώνονται οι σχέσεις Αμερικής και Ευρώπης το επόμενο διάστημα; Πιστεύεις ότι ο Τραμπ θα επιδιώξει γέφυρες επικοινωνίας με Λεπέν, με τη Βρετανία του Brexit κλπ.;
Πέρα από τις γέφυρες που δείχνουν να ανοίγουν με τη Ρωσία, είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει προβλέψη για το ποιες θα είναι οι σχέσεις ΗΠΑ-Ευρώπης. Ο προεκλογικός λόγος του Τραμπ υποστήριζε μια ιδέα απομονωτισμού με εξαιρετικά σύντομες αναφορές στην εξωτερική πολιτική. Το αν θα υπάρξει επικοινωνία με μέτωπα τύπου Λεπέν μέλλει να φανεί, ωστόσο το σίγουρο είναι ότι η εκλογή Τραμπ και η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη διαμορφώνουν μια πολύ αρνητική τάση για τις παγκόσμιες εξελίξεις.
Το τελευταίο διάστημα υπάρχει και στην Ευρώπη μια αυξανόμενη άνοδος της δυναμικής του εθνικισμού και της ακροδεξιάς. Ποια είναι η άποψή σου;
Υπάρχει όντως μια αυξανόμενη τάση τόσο της ακροδεξιάς, όσο και του λαϊκισμού εν γένει. Σήμερα, το υπάρχον πολιτικό σύστημα αδυνατεί να δώσει απαντήσεις και η αριστερά αδυνατεί να αρθρώσει σχέδιο. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για την άνθιση εθνικιστικών και ακροδεξιών κινημάτων. Ωστόσο, υπάρχουν και διαφορές μεταξύ Αμερικής και Ευρώπης. Στην Αμερική, παρ’ όλο που έγινε εξαιρετική διαχείριση της κρίσης από τον πρόεδρο Ομπάμα, δύο αντισυμβατικοί υποψήφιοι, Μπέρνι Σάντερς και Ντόναλντ Τραμπ, διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στις τελευταίες εκλογές. Παρόλη τη συμπάθεια μου προς τον Μπέρνι Σάντερς οφείλω να παραδεχτώ ότι είχε έντονα στοιχεία αριστερού λαϊκισμού στο λόγο του. Τουλάχιστον, οι ειλικρινείς προθέσεις του και οι προοδευτικές δυνάμεις που ενεργοποίησε στην αμερικανική κοινωνία είναι ακριβώς τα στοιχεία στα οποία ελπίζω. Υπό το ίδιο πρίσμα χαίρομαι που ο ελληνικός λαός στράφηκε στον αριστερό και όχι στον ακροδεξιό λαϊκισμό. Επειδή, ωστόσο, η ακροδεξιά αποκτά τρομακτικές διαστάσεις, για την αριστερά και τον προοδευτικό χώρο, οι καλές προθέσεις δεν πρέπει να αρκούν. Πρέπει να συνταχθεί προοδευτικό, ρεαλιστικό σχέδιο και να βρεθούν ηγέτες – με τα χαρακτηριστικά Ομπάμα – που θα μπορέσουν να το εφαρμόσουν.
Ποια πιστεύεις ότι θα είναι η σχέση που θα διαμορφώσει η Αμερική με την Ελλάδα το επόμενο διάστημα με διακυβέρνηση Τραμπ; Στα ελληνικά media προβάλλεται συχνά-πυκνά το γεγονός ότι ο Τραμπ έχει στο στενό περιβάλλον του συνεργάτες ελληνικής καταγωγής. Πώς το βλέπεις αυτό;
Οι νέες σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας είναι επίσης ένα αίνιγμα για καλούς λύτες, κυρίως λόγω των λίγων και υποτιμητικών προεκλογικών αναφορών του Τραμπ για την Ελλάδα. Σε σχέση με το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, τρία χρόνια στην Αμερική είχα την ευκαιρία να γνωρίσω κάποιους εξαιρετικούς, αλλά και κάποιους χείριστους Έλληνες, οι οποίοι αποτελούν δυσφήμηση για τη χώρα. Συνεπώς, δεν θα έλεγα ότι ελπίζω στο ελληνο-αμερικάνικο περιβάλλον του Τραμπ. Ούτως ή άλλως, για να συνεργάζεσαι με τον Τραμπ σημαίνει ότι κάτι έχει πάει πολύ στραβά...
