Εν μέσω ενθουσιώδους χειροκροτήματος «έπεσε η αυλαία» στην Επίδαυρο για τους Όρνιθες του Νίκου Καραθάνου, η οποία πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή και το Σάββατο, 19 και 20 Αυγούστου, στο κατάμεστο αρχαίο θέατρο. Το allovergreece βρέθηκε στην πρεμιέρα και μεταφέρει το κλίμα.
Οι Όρνιθες του Αριστοφάνη, σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου, ανέβηκαν υπό την παραγωγή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών και σίγουρα αποτέλεσε μία από τις πιο πολυδιαφημισμένες παραστάσεις του καλοκαιριού. Κάτι που φαίνεται να αντικατοπτρίστηκε στη μαζική παρουσία του κόσμου το βράδυ της πρεμιέρας, την Παρασκευή 19 Αυγούστου και στις ουρές που σχηματίστηκαν έξω από τις πύλες του θεάτρου ήδη από νωρίς.
Η ιστορία
Για όσους δε γνωρίζουν την κωμωδία αυτή του Αριστοφάνη, το «στόρι» έχει περίπου ως εξής:
Δύο Αθηναίοι φίλοι, ο Πεισθέταιρος και ο Ευελπίδης εγκαταλείπουν την πόλη τους απογοητευμένοι από τις σκοτούρες και τα βάσανα που έχει η ζωή στην Αθήνα και στρέφονται στην αναζήτηση μιας ιδανικής πολιτείας, που θα τους χαρίσει μια ήρεμη και ευτυχισμένη ζωή.
Έτσι, πηγαίνουν στο δάσος, αναζητώντας τον Τηρέα, που κάποτε ήταν άνθρωπος, τώρα όμως έχει γίνει πουλί και συγκεκριμένα τσαλαπετεινός, ώστε να τον ρωτήσουν εάν είδε ή ξέρει κάποια πόλη σαν αυτή που αναζητούν.
Όταν πια βρίσκουν τον τσαλαπετεινό - Τηρέα, εκείνος τους απογοητεύει, γιατί δεν έχει να τους προτείνει κάποια τέτοια πόλη. Τότε όμως ο Πεισθέταιρος συλλαμβάνει την ιδέα να ιδρύσουν μαζί με τον Τηρέα την πόλη των πουλιών στους αιθέρες, στο μεσοδιάστημα δηλαδή μεταξύ του κόσμου των ανθρώπων και του κόσμου των θεών. Ο τσαλαπετεινός πείθεται και απευθύνει κάλεσμα σε όλα τα πουλιά για να τους ανακοινώσουν μαζί το σχέδιο του Πεισθέταιρου.
Τα πουλιά, που αποτελούν το «χορό» της κωμωδίας αυτής, εμφανίζονται αλλά είναι έτοιμα να επιτεθούν, αντιδρώντας στην παρουσία των δύο ανθρώπων. Τότε ο Πεισθέταιρος (=πείθω+εταίρος) παίρνοντας τον λόγο, φουσκώνει τα μυαλά των πουλιών, λέγοντάς τους ότι αυτά πρέπει να κυβερνήσουν τον κόσμο. Στο τέλος πείθει τα πουλιά να ιδρύσουν τη Νεφελοκοκκυγία (= κατοικία των κούκων στα σύννεφα, την πόλη δηλαδή των πουλιών). Το σχέδιο είναι να αναδειχτούν τα πουλιά σε ρυθμιστές της θεϊκής εξουσίας, λειτουργώντας ως ενδιάμεσοι των θεών με τους ανθρώπους.
Για να λειτουργήσει αυτό, η Νεφελοκοκκυγία χρειάζεται τείχος ώστε να εμποδίζει την τσίκνα από τις θυσίες των ανθρώπων να ανεβαίνει στους θεούς. Τα πουλιά χωρίζονται σε ομάδες εργασίας και ξεκινάει το χτίσιμο του τείχους.
Όταν πια το τείχος είναι έτοιμο και αρχίζει να «κάνει τη δουλειά του», οι θεοί αρχίζουν να πεινούν και να ανησυχούν γιατί δεν φτάνει πια στους ουρανούς η τσίκνα των σφαχτών. Αρχικά στέλνουν την Ίριδα ως αγγελιαφόρο, την οποία όμως εκδιώκει βίαια ο Πεισθέταιρος. Έπειτα εμφανίζεται ο Προμηθέας (ο οποίος έτσι κι αλλιώς μισεί τους θεούς) για να ενημερώσει μυστικά τον Πεισθέταιρο για τις αποφάσεις των θεών και να τον συμβουλέψει τι να κάνει για να τους πάρει την εξουσία.
Όπως έχει προειδοποιήσει ο Προμηθέας, φτάνει αντιπροσωπεία των θεών για να διαπραγματευτεί την ελεύθερη διακίνηση της τσίκνας. Οι διαπραγματεύσεις καταλήγουν στο γάμο της όμορφης νεαρής θεάς Βασιλείας με τον Πεισθέταιρο. Έτσι το έργο τελειώνει με τη γαμήλια ένωση του Πεισθέταιρου και της ουράνιας θεάς.
Οι Όρνιθες του Καραθάνου
Όταν μπήκαμε στο θέατρο της Επιδαύρου ήταν σούρουπο και το αρχαίο οικοδόμημα μαζί με το καταπράσινο τοπίο ολόγυρα και τα χρώματα του ουρανού έφτιαχναν μια μαγική ατμόσφαιρα. Ο κόσμος γέμιζε σιγά σιγά τις κερκίδες. Πάνω στη σκηνή, ή καλύτερα στην «ορχήστρα», όπως λέγεται στα αρχαία θέατρα, βρισκόταν μια νησίδα από τροπικά δέντρα και βαμβακένια σύννεφα, που ήταν και το βασικό μέρος του σκηνικού.
Δίπλα στη νησίδα, βρίσκονταν τα μουσικά όργανα. Πιάνο, τύμπανα, κιθάρες κλπ. Εκεί, καθώς έσβηναν τα φώτα, πήραν τη θέση τους οι μουσικοί, ντυμένοι με απλά, καθημερινά ρούχα.
Όταν έσβησαν τελείως τα φώτα, πίσω από τη νησίδα εμφανίστηκαν ο Πεισθέταιρος (Νίκος Καραθάνος) και ο Ευελπίδης (Άρης Σερβετάλης), ντυμένοι στα άσπρα, να περιπλανιούνται αναζητώντας τον Τηρέα.
Ο Καραθάνος κινούταν με άνεση στο ρόλο του Πεισθέταιρου. Ρήτορας, πονηρός, διεκδικητικός, controlfreak, αλλά συνάμα ονειροπόλος, οραματιστής.
Ακόμα, ο Σερβετάλης ως Ευελπίδης ήταν ίσως από τα πιο ισχυρά στοιχεία της παράστασης και από αυτούς που χάρισαν το πιο πολύ γέλιο. Ήταν η φωνή της λογικής για τον Πεισθέταιρο, αυτός που εξέφραζε φόβους για τα παράτολμα σχέδιά του αλλά και αυτός που δε δίσταζε να πει αυθόρμητα αυτό που σκεφτόταν και να σχολιάσει ό,τι συνέβαινε γύρω του, χωρίς καμουφλάρισμα και σκοπιμότητες.
Οι δύο φίλοι συνάντησαν τελικά τον Τηρέα (Χρήστος Λούλης), ο οποίος έμοιαζε με μαυροντυμένη γριά, με την κούραση των χρόνων να βαραίνει την πλάτη του. Και η ερμηνεία του Λούλη ήταν αξιοπρόσεκτη, ένας Τηρέας στην αρχή βλοσυρός και απρόσιτος, ο οποίος όμως στη συνέχεια μεταμορφώνεται και «ξανανιώνει» ακούγοντας την ιδέα του Πεισθέταιρου για την ίδρυση της πόλης των πουλιών.
Η εμφάνιση του χορού αλλάζει τελείως την ατμόσφαιρα της παράστασης, καθώς η σκηνή κατακλύζεται από διαφορετικά «πτηνά». Οι Όρνιθες του Καραθάνου δεν μοιάζουν με τα πλουμιστά πουλιά του Τσαρούχη στην αρχετυπική παράσταση του Καρόλου Κουν. Αντίθετα, είναι ντυμένοι με σύγχρονα αθλητικά ρούχα, με εμπριμέ φορέματα και χαβανέζικα πουκάμισα, με ρούχα παραλίας… Έτσι, σημαντικό ρόλο στο να παραστήσουν την ιδιότητά τους ως πουλιά παίζει η κινησιολογία τους (εξαιρετική η δουλειά της Amalia Bennett).
Τα πουλιά στην αρχή ρίχνονται στον πόλεμο με τους δύο ανθρώπους και τον Τηρέα, στη συνέχεια όμως ηρεμούν, ακούν και πείθονται από το σχέδιο του Πεισθέταιρου.
Όσο χτίζεται η Νεφελοκοκκυγία, το σκηνικό αλλάζει, η νησίδα γίνεται πιο πλούσια σε βλάστηση και ζωή και ένα μεγάλο φωτιζόμενο μπαλόνι, σαν αερόστατο, εισβάλει στη σκηνή, για να γίνει το μεγάλο κερί ή ο Ήλιος που θα φωτίζει τη νέα πολιτεία (κάτι που αποτέλεσε ένα από τα πιο εντυπωσιακά σκηνικά στοιχεία της παράστασης).
Στο χορό ξεχώρισε η ατίθαση Μαρία Διακοπαναγιώτου, αλλά και ο Άγγελος Παπαδημητρίου ως μοναχικός κούκος, φορώντας τα ρούχα μιας καθωσπρέπει ηλικιωμένης κυρίας.
Η Νεφελοκοκκυγία του Καραθάνου έμοιαζε σαν ένα πάρτι, μία στιγμή εγκατάλειψης στην ανεμελιά, μια ανεμελιά με πιο σύγχρονη πρόσληψη. Ταυτόχρονα, όμως, γίνεται το πεδίο πάνω στο οποίο τα πουλιά «μεταμορφώνονται» σε πολίτες. Η ιδέα του Πεισθέταιρου τα γεμίζει αυτοπεποίθηση, αποκτούν ρόλο, αρμοδιότητες, μερίδιο εξουσίας στο σύμπαν. Γίνονται φορείς ανατροπής της κυρίαρχης τάξης πραγμάτων. Με κάπως αδέξιο τρόπο, βέβαια.
Κάπου μέσα στο γενικό κλίμα ευφορίας από το χτίσιμο της Νεφελοκοκκυγίας, μπαίνει στη σκηνή και η Βασιλική Δρίβα, πλέκοντας το εγκώμιο του έρωτα, ο οποίος παρουσιάζεται ως σημαντικός αρμός της νέας πολιτείας.
Όμως, η σύγκρουση με τους θεούς δεν αργεί να έρθει. Στην αρχή εμφανίζεται η Ίριδα, την οποία υποδύεται η αρκετά καλή Γαλήνη Χατζηπασχάλη. Η Ίριδα αντιμετωπίζεται από τον Πεισθέταιρο, αν και αντιστέκεται σθεναρά. Στο τέλος, εμφανίζεται αντιπροσωπεία των θεών με επικεφαλής το Δία. Ιδιαίτερη στιγμή του έργου, καθώς στο ρόλο του βασιλιά των θεών είναι ο παραολυμπιονίκης Γιάννης Σεβδικαλής, ο οποίος μπαίνει στη σκηνή θριαμβευτικά, περπατώντας με τα τεχνητά του μέλη. Ο συμβολισμός είναι φανερός.
Έτσι, η παράσταση κλείνει με μια σκηνή συμφιλίωσης.
Εν κατακλείδι. Η ματιά του Καραθάνου στους Όρνιθες είναι φρέσκια, αρκετά προσωπική. Ο ίδιος δε μπήκε καθόλου στον κόπο να δει τον εαυτό του απέναντι στην ιστορική παράσταση Κουν – Χατζιδάκη. Ο Καραθάνος μέσα από τον Αριστοφάνη μας μίλησε για την αναζήτηση του ιδανικού τόπου, την ισορροπία του ανθρώπου με τη φύση, για την εξουσία και για την προσπάθεια ανατροπής της καθεστηκυίας τάξης. Οι δικοί του Όρνιθες είναι πιο ανθρώπινοι, «άνθρωποι με χαραμάδες» όπως είπε κι ο ίδιος σε μια συνέντευξή του. Ξεκινάνε μια περιπέτεια παλεύοντας να φτιάξουν αυτό που θα τους χαρίσει την ευτυχία τους. Υπονομεύουν την εξουσία των θεών αλλά στο τέλος καταφέρνουν να συμφιλιωθούν μαζί τους. Όπως ένας παραολυμπιονίκης που καταφέρνει «να σταθεί στα πόδια του», οι Όρνιθες πετυχαίνουν μια υπέρβαση εαυτού. Αυτό ίσως είναι ένα από τα κεντρικά μηνύματα της προσέγγισης του Καραθάνου.
Και τα παραπάνω είναι που κρατούν την προσοχή του θεατή ακόμα και σε σημεία που η κίνηση της παράστασης γινόταν αργή και ελαφρώς επαναλαμβανόμενη.
Το σκηνικό, η χορογραφίες, η κίνηση ήταν από τα πιο δυνατά στοιχεία της παράστασης. Η μουσική, από την άλλη, ήταν κάπως άχρωμη και άοσμη. Μέσα στο χορό, αξιοπρεπής ήταν η παρουσία της Νατάσσας Μποφίλιου που συμμετείχε με το τραγούδι της σε καίρια σημεία του έργου. Και ίσως αυτή τη φορά να βρισκόταν περισσότερο στο στοιχείο της, αφού η υπερβολικά –κάποιες φορές- θεατρική ερμηνεία της εδώ έβρισκε ένα καταλληλότερο πλαίσιο.
Τέλος, στα θετικά της παράστασης πρέπει να συνυπολογιστεί και το φτηνό εισιτήριο, το οποίο για το άνω διάζωμα (που ήταν και το πολυπληθέστερο) ήταν 5 ευρώ.
Το έργο θα ανέβει για πέντε παραστάσεις και στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών το Σεπτέμβριο.
Οι συντελεστές της παράστασης
Μετάφραση: Γιάννης Αστερής
Σκηνοθεσία: Νίκος Καραθάνος
Διασκευή: Νίκος Καραθάνος, Γιάννης Αστερής
Σκηνικά - Κοστούμια: Έλλη Παπαγεωργακοπούλου
Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου
Φωτισμοί: Σίμος Σαρκετζής
Κίνηση: Amalia Bennett
Ο θίασος: Αλεξάνδρα Αϊδίνη, Αλίκη Αλεξανδράκη, Μαρία Διακοπαναγιώτου, Βασιλική Δρίβα, Νίκος Καραθάνος, Έμιλυ Κολιανδρή, Γιάννης Κότσιφας, Έκτορας Λιάτσος, Χρήστος Λούλης, Γρηγορία Μεθενίτη, Φωτεινή Μπαξεβάνη, Κωνσταντίνος Μπιμπής, Νατάσσα Μποφίλιου, Άγγελος Παπαδημητρίου, Φοίβος Ριμένας, Μιχάλης Σαράντης, Γιάννης Σεβδικαλής, Άρης Σερβετάλης, Άγγελος Τριανταφύλλου, Γαλήνη Χατζηπασχάλη
Παίζουν ζωντανά οι μουσικοί: Μάριος Δαπέργολας, Σοφία Ευκλείδου, Δημήτρης Κλωνής, Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Δημήτρης Τίγκας
