Το Σάββατο στις 12 στο Α νεκροταφείο Αθηνών θα αποχαιρετίσουμε τον μεγάλο σκηνοθέτη με την κηδεία του να τελείται με δημόσια δαπάνη. Η οικογένειά του αντί στεφάνων προτείνει δωρεές στην «Κιβωτό του Κόσμου» και στο «Χαμόγελο του Παιδιού».
Νεωτεριστής και άμεσα συνδεδεμένος με τους πόνους τις ελληνικής κοινωνίας κατάφερε να τους εκφράσει ανοίγοντας νέους δρόμους στην τέχνη του. Κινηματογραφιστής που ασχολήθηκε και με τη μυθοπλασία και με το ντοκιμαντέρ, θεατρικός σκηνοθέτης, συγγραφέας, αγωνιστής. Ένας άνθρωπος που θα λείψει από την (πολιτιστική) ζωή του τόπου.
Πριν ασχοληθεί με τον κινηματογράφο έζησε το Β Παγκόσμιο Πόλεμο, εντάχθηκε στο ΕΑΜ- ΕΛΑΣ και αργότερα εξορίστηκε στη Μακρόνησο για τέσσερα χρόνια. Είχε σπουδάσει ζωγραφική και γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας αλλά στη Μακρόνησο συναντήθηκε με το θέατρο. Όταν απελευθερώθηκε στράφηκε στον κινηματογράφο: «Όταν απολύθηκα από το Μακρονήσι αναζητούσα μια ντουντούκα να «φωνάξω». Ζωγράφιζα στους τοίχους σφυροδρέπανα σαν τρελός. Είχα μια έντονη ανάγκη να εκφράσω αυτό που ήμουν. Η ανάγκη να έχω φωνή με πήγε στον κινηματογράφο. Είπα «όρμα Νίκο στον κινηματογράφο», την τέχνη που είναι η πιο θορυβώδης, η πιο λαϊκή από όλες τις τέχνες. Με γοήτευε η οικουμενικότητα και η αμεσότητα του κινηματογράφου. Ήμουν και αγιογράφος. Ήταν ευφροσύνη, χαρά…» (Συνέντευξη στον Γιώργο Πράτανο το 2011)
Και πράγματι αυτό έκανε. Ο Νίκος Κούνδουρος κατάφερε και να εκφράσει την εποχή του και να την ξεπεράσει, ως καλλιτέχνης, δημιουργώντας αριστουργήματα- προτάσεις που ξεχώριζαν από την κυρίαρχη στον ελληνικό κινηματογράφο τάση. «Δεν κάνω κινηματογράφο για την αφεντιά μου. Οι άλλοι με νοιάζουν. Των άλλων τα ντέρτια, οι καημοί, οι δυστυχίες, οι έρωτες, οι θάνατοι.»
Η πολιτική παρέμβαση του όμως στην ελληνική πραγματικότητα περνούσε τα όρια της 7ης τέχνης. Συνεπής στην καλλιτεχνική και πολιτική του πορεία στο δημοψήφισμα του 2015 τάχθηκε ξεκάθαρα υπέρ του ΟΧΙ: «Σήμερα το πρωί μου ήρθε ένα γράμμα από μια ομάδα εργατών από μια μεταλλουργεία στη Βολιβία, στην άκρη της Γης. Μας χαιρετάνε. «Έλληνες ξέρουμε τους αγώνες σας. Έλληνες ξέρουμε το πάθος για τη δημοκρατία» και απαντώ: Ναι. Ναι, η δημοκρατία είναι μια και για μας και για σας. Ο αγώνας μας είναι ένας και για σας και για μας. Το Όχι είναι ένα και για σας και για μας. Όχι στον εκβιασμό, σύντροφοι! Όχι στην εξάρτηση! Ναι στον αγώνα! Αδέρφια όλου του κόσμου, ενωμένοι θα νικήσουμε! Ενωμένοι θα νικήσουμε!»
Αυτή η δύναμη υπήρχε στο έργο του και αγαπήθηκε τόσο από τους θεατές όσο και από αυτούς που τον βράβευσαν. Δεν ήταν πάντα δεδομένη η αποδοχή του. Η δεύτερη ταινία του, ο «Δράκος» το 1956 δέχθηκε αρχικά αρνητικές κριτικές και μόνο στα τέλη της δικτατορίας αγκαλιάστηκε από το εξοργισμένο με την καταπίεση που υφίστατο κοινό, αν και στο εξωτερικό τα πράγματα ήταν καλύτερα...
Το 1963 κέρδισε για τις «Μικρές Αφροδίτες» την Αργυρή Άρκτο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, στο οποίο ήταν υποψήφιος άλλες δύο χρονιές. Δύο χρονιές αντιπροσώπευσε την Ελλάδα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας. Στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έχουν βραβευτεί οι ταινίες «Μικρές Αφροδίτες», «Το Ποτάμι», 1922 (9 βραβεία).
Η τελευταία του ταινία ήταν το «Ένα πλοίο για την Παλαιστίνη» το 2011. Σήμερα αντίγραφα ταινιών του βρίσκονται στο Ευρωπαϊκό Μουσείο Κινηματογράφου, στη Γαλλική Ταινιοθήκη καθώς και στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης. Ένα έργο δυνατό και συνδεδεμένο με την κοινωνική πραγματικότητα δεν μπορεί παρά να μένει για πάντα ζωντανό.
Τα συλλυπητήριά του εκφράζει ο πολιτικός και πολιτιστικός κόσμος της χώρας.
Η εταιρεία Ελλήνων σκηνοθετών:
«Ο τελευταίος μεγάλος των πρωτεργατών του Ελληνικού Κινηματογράφου και του Ελληνικού Πολιτισμού έφυγε από κοντά μας σήμερα Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου 2017.
Άνοιξε δρόμους στο εξωτερικό για τον Ελληνικό Κινηματογράφο, στήριξε με πάθος τους νέους ανθρώπους και υπήρξε ο δημιουργός του σωματείου μας, Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών.
Ο Νίκος Κούνδουρος υπήρξε εγγύηση για την ταυτότητα της Ελλάδας.»
Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης:
«Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και οι άνθρωποί του, αποχαιρετούν τον Νίκο Κούνδουρο, τον φίλο Νίκο, τον σπουδαίο κινηματογραφιστή. Ένα μεγάλο κεφάλαιο στον ελληνικό κινηματογράφο κλείνει. Θα μας λείψει η αρχοντιά του, η τόλμη του, η πληθωρική του προσωπικότητα.
Πίσω του αφήνει ένα έργο πλούσιο που αγαπήθηκε: Τον ανεπανάληπτο «Δράκο» του, τη «Μαγική πόλη», το «Ποτάμι», τις «Μικρές Αφροδίτες». Και τόσες άλλες ταινίες, που ζυμώθηκαν με την ελληνική πραγματικότητα και την εξέφρασαν με ένταση και το πάθος που χαρακτήριζε τον Νίκο.
Κλέβουμε τα δικά του λόγια που αφιέρωσε στον φίλο του Μάνο Χατζιδάκι για να τον αποχαιρετήσουμε. «Αχόρταγος ο ίδιος, ακτινοβολούσε εκείνη τη λαιμαργία για τη ζωή που ήτανε κολλητική και για τους άλλους, τους πιο συμμαζεμένους».
Στη Σωτηρία και τα παιδιά του, εκφράζουμε τα ειλικρινή συλλυπητήριά μας.»
Τον αποχαιρετούμε κι εμείς με ένα μεγάλο Ευχαριστώ. Συλλυπητήρια στους οικείους του.
